Jan Bensliman
in het moment

Pleidooi voor het Loslaten van Monogamie als Standaard: Een Evoluerend Perspectief

Relaties, huwelijk en monogamie zijn geen tijdloze waarheden. Ze zijn het resultaat van duizenden jaren van sociale, culturele en economische evolutie. Het idee van romantische liefde als basis voor relaties is relatief nieuw; het kreeg pas de afgelopen vijfhonderd tot duizend jaar vorm. Daarvoor werden relaties veelal aangegaan om praktische redenen, zoals economische stabiliteit, machtsallianties en voortplanting.

Het huwelijk en de monogamie zoals wij die nu kennen, zijn relatief jonge constructen die ooit pasten bij de sociale en economische omstandigheden van hun tijd. Net zoals elke sociale structuur, zijn deze instituties voortdurend aan verandering onderhevig. De huidige verschuivingen in relatievormen tonen aan dat we ons opnieuw aanpassen aan een veranderende wereld. Dit is geen mislukking van relaties, maar een teken van menselijke evolutie.

De Historische Ontwikkeling van Monogamie

Monogamie is niet altijd de norm geweest. Uit de Ethnographic Atlas blijkt dat polygame samenlevingen in de geschiedenis vaker voorkwamen dan monogame. Monogamie werd echter belangrijker naarmate gemeenschappen groter werden en stabiliteit noodzakelijk werd. Bijvoorbeeld:

1. Gezondheid en stabiliteit: In grotere samenlevingen droeg monogamie bij aan het beperken van seksueel overdraagbare aandoeningen en het creëren van stabiele gezinsstructuren.
2. Economische en sociale controle: Het huwelijk werd vaak gebruikt om bezit, erfopvolging en allianties te reguleren. Dit hielp samenlevingen te structureren, maar beperkte ook de individuele vrijheid.

Deze constructies pasten destijds bij de behoeften van die tijd, maar net zoals ze toen ontstonden, kunnen ze nu opnieuw veranderen.

Cijfers en statistieken: Een systeem onder druk

De beperkingen van het traditionele huwelijk worden duidelijk wanneer we naar de cijfers kijken:

1. Echtscheidingen: Bijna 40% van de huwelijken in Nederland eindigt in een scheiding. In 2023 werden 24.310 echtscheidingen geregistreerd, wat neerkomt op 7,2 per 1.000 gehuwde personen.
2. Ongehuwd samenwonen: Meer dan 25% van de stellen woont ongehuwd samen. Onder jonge stellen kiest meer dan de helft voor deze vorm.
3. Alleenwonenden: Begin 2024 woonden 3,3 miljoen Nederlanders alleen. In grote steden, zoals Amsterdam, is dit percentage nog hoger. Naar verwachting zal in 2035 20% van de Nederlanders alleen wonen, in stedelijke gebieden zelfs tot 50%.

Biologische en culturele variaties in relaties

Relaties zijn niet alleen cultureel bepaald, maar hebben ook biologische wortels. Onderzoek wijst uit dat hormonen zoals oxytocine en vasopressine een belangrijke rol spelen in de sociale binding tussen partners. Hoewel deze mechanismen verklaren waarom monogamie bij sommige diersoorten voorkomt, zijn mensen niet exclusief “gebouwd” voor monogamie. Dit blijkt ook uit de diversiteit aan relatievormen wereldwijd.

Cultureel gezien zijn polygame en niet-monogame samenlevingen nog steeds wijdverbreid. Deze variaties tonen aan dat monogamie slechts één van de vele mogelijkheden is en niet universeel.

Nieuwe relatievormen

Met de opkomst van moderne communicatiemiddelen, toegang tot literatuur en wetenschap, en de afname van religieuze invloed, ontstaan er diverse relatievormen die beter aansluiten bij de behoeften van vandaag:

1. Ongehuwd samenwonen: Deze flexibele vorm biedt langdurige relaties zonder de juridische en sociale druk van een huwelijk.
2. LAT-relaties: Relaties waarin mensen bewust apart wonen maar een sterke emotionele band behouden. Deze vorm biedt ruimte voor autonomie en persoonlijke ontwikkeling.
3. Polyamoreuze relaties: Hierin hebben mensen meerdere liefdesrelaties met wederzijdse instemming en open communicatie. Uit een studie blijkt dat 14% van de Nederlanders openstaat voor een open relatie.
4. Spirituele verbindingen: Relaties gebaseerd op persoonlijke en spirituele groei, zoals in de tantra.

Waarom monogamie vaak niet werkt

Monogamie en het traditionele huwelijk worden vaak gezien als de “ultieme oplossing” voor liefde en stabiliteit, maar ze hebben belangrijke beperkingen:

1. Mensen veranderen: Wat in het begin werkte, sluit later vaak niet meer aan. Verandering is een natuurlijke constante in het leven, en relaties moeten flexibel genoeg zijn om dit op te vangen.
2. Slechte huwelijken blijven bestaan: Naast de 40% huwelijken die eindigen in scheiding, blijven veel relaties officieel intact maar functioneren ze slecht. Sociale druk, stigma en financiële afhankelijkheid houden deze relaties in stand.
3. Angst als basis: Monogamie wordt vaak verdedigd als een manier om zekerheid te creëren, maar deze zekerheid is gebaseerd op angst voor verlies in plaats van een bewuste keuze voor verbinding.

De Toekomst van Relaties

De toekomst van relaties zal worden vormgegeven door maatschappelijke veranderingen en noodzakelijke aanpassingen. We kunnen een aantal belangrijke ontwikkelingen verwachten:

1. Flexibele en diverse relatievormen: Meer mensen zullen kiezen voor alternatieven zoals polyamorie, LAT-relaties en netwerkrelaties, die ruimte bieden voor autonomie en persoonlijke groei.
2. Technologische invloed: Virtual reality en kunstmatige intelligentie zullen nieuwe mogelijkheden bieden voor verbinding, terwijl geavanceerde dating-algoritmes mensen helpen betere matches te vinden.
3. Co-housing en gedeelde ouderschap: Om economische druk te verlichten en sociale netwerken te versterken, zullen gemeenschappelijke samenlevingsvormen en gedeeld ouderschap populairder worden.
4. Afname van stigma: De acceptatie van diverse relatievormen zal toenemen, terwijl traditionele normen verder naar de achtergrond verdwijnen.
5. Juridische en sociale hervormingen: Wetten en systemen zullen zich aanpassen aan de groeiende diversiteit, bijvoorbeeld door polyamoreuze relaties of gedeelde financiële verantwoordelijkheid te erkennen.

Deze trends laten zien dat relaties, net als de maatschappij, blijven evolueren. De toekomst ligt in het omarmen van liefde als een dynamisch proces, waarbij diversiteit, vrijheid en wederzijds respect centraal staan.

Conclusie: Liefde zonder grenzen

De geschiedenis laat zien dat monogamie en het huwelijk geen vaste gegevens zijn, maar tijdelijke constructen die evolueren met de behoeften van de samenleving. Relaties hoeven niet langer in een rigide model te worden gegoten. Het is tijd om ruimte te maken voor nieuwe vormen van verbinding die passen bij onze tijd: flexibel, respectvol en gebaseerd op persoonlijke groei.

Liefde moet niet worden beperkt door angst of sociale druk, maar vrij kunnen bloeien in alle mogelijke vormen. Het leven is immers een dynamisch proces, en liefde verdient dezelfde vrijheid en grenzeloze mogelijkheden.